ایجاد یک سلسله‌مراتب دارایی یا درخت تجهیز برای مدیریت موثر نگهداشت در هر ظرفیت تولیدی ضروری است. وجود یک سلسله‌مراتب ساختارمند از تجهیزات، فرایند نگهداری و تعمیرات را ساده‌تر می‌کند و پایش تجهیزات، مدیریت آن‌ها، نظارت بر عملکرد‌شان، مدیریت قطعات یدکی و در نهایت کاهش هزینه‌ها را بهبود می‌بخشد. در این مقاله، به اصول اولیه درخت تجهیز می‌پردازیم، مثال‌هایی ارائه می‌کنیم و نکاتی برای طراحی ساختار درخت تجهیز برای تیم‌های نگهداشت ارائه خواهیم داد.
فهرست مطالب
درخت تجهیز چیست؟
درخت تجهیز یک ساختار سازماندهی شده است که دارایی‌ها یا تجهیزات یک سازمان را به سطوح مختلف، از تسهیلات در سطح کلان گرفته تا اجزای منفرد، تقسیم می‌کند. این سلسله‌مراتب روابط بین دارایی‌ها را به تصویر می‌کشد و بهینه‌سازی فرایند‌های مدیریت دارایی‌های فیزیکی، نگهداری و تعمیرات و رفع اشکال را به دنبال دارد.
برای کسب اطلاع از راهکار نگهداری و تعمیرات پگاه آفتاب کلیک کنید
مثالی از درخت تجهیز یا سلسله‌مراتب دارایی‌های فیزیکی
برای مثال، در یک محیط تولیدی، یک سلسله‌مراتب تجهیزات می‌تواند با کل تأسیسات (سطح کارخانه) آغاز شود، سپس به بخش‌های خاص (مانند تولید و بسته‌بندی) تقسیم شود، سپس به سیستم‌های موجود در این بخش‌ها (مانند سیستم‌های نوار نقاله)، تجهیزات یا ماشین‌آلات خاص، و در نهایت اجزای درون هر قطعه از تجهیزات (مانند موتور یا پمپ) برسد.
ساختار درخت تجهیز
چگونه یک درخت تجهیز ایجاد کنیم؟
برای ایجاد یک درخت تجهیز یا سلسله‌مراتب دارایی‌های فیزیکی مشابه مثال بالا، باید ابتدا نقشه‌ای از چیدمان فیزیکی کارخانه خود تهیه کرده و روابط عملکردی بین دارایی‌های مختلف را شناسایی کنید. در ادامه یک فرایند ساده و گام‌به‌گام برای ایجاد یک درخت تجهیز آورده شده است:
- تعریف سطح بالا: بالاترین سطح نمایانگر کل تأسیسات یا کارخانه است.
- شناسایی بخش‌ها: کارخانه را به بخش‌های اصلی یا حوزه‌های عملکردی مانند تولید، کنترل کیفیت یا نگهداشت تقسیم کنید.
- سازماندهی سیستم‌ها در هر بخش: سیستم‌های اصلی هر بخش را شناسایی کنید، مانند سیستم تهویه مطبوع (HVAC) یا سیستم نوار نقاله.
- فهرست کردن دارایی‌های هر سیستم: عمیق‌تر شوید و تجهیزات یا دارایی‌های موجود در هر سیستم را مشخص کنید.
- شناسایی اجزا: در نهایت، اجزای جداگانه‌ای که ممکن است نیاز به نگهداشت مستقل داشته باشند (مانند پمپ‌ها، تسمه‌ها، موتورها) را نیز درج کنید
هر لایه از سلسله‌مراتب باید به‌وضوح تعریف شود تا تیم‌های نگهداری و تعمیرات بتوانند مشکلات را به‌راحتی به منبع اصلی آن‌ها وصل کنند.
استاندارد ایزو ۱۴۲۲۴ چیست و چرا مهم است؟
استاندارد ایزو ۱۴۲۲۴ یک استاندارد بین‌المللی است که دستورالعمل‌هایی برای جمع‌آوری و مدیریت داده‌های مربوط به قابلیت اطمینان و نگهداشت تجهیزات در صنایع نفت، گاز و پتروشیمی ارائه می‌دهد. این استاندارد توسط سازمان بین‌المللی استانداردسازی (ISO) تدوین شده است. اهمیت این استاندارد برای طراحی درخت تجهیزات در این است که چارچوبی برای طبقه‌بندی تجهیزات، ایجاد سلسله‌مراتب دارایی و ثبت اطلاعات حیاتی مانند حالات خرابی، تاریخچه نگهداری و تعمیرات و داده‌های قابلیت اطمینان فراهم می‌کند.
استاندارد ایزو ۱۴۲۲۴ یک هرم سلسله‌مراتبی برای طبقه‌بندی تاکسونومیک ارائه می‌دهد که از ۹ سطح تشکیل شده است. این چارچوب به سازمان‌ها کمک می‌کند تا اطلاعات دارایی‌ها را به صورت ساختارمند و استانداردشده مدیریت کرده و بهره‌وری و عملکرد سیستم‌های خود را بهبود بخشند.
هرم طبقه‌بندی تاکسونومیک
مثال بالا یک هرم معمول طبقه‌بندی تاکسونومیک را نشان می‌دهد. سطح ۱، در بالای هرم، نوع صنعت را نشان می‌دهد، در حالی که سطح ۹، در پایین هرم، نشان‌دهنده بخش خاصی از یک دارایی منفرد است. دارایی‌ها یا تجهیزات اصلی در سطح ۶ قرار می‌گیرند که می‌تواند شامل هرگونه ماشین‌آلات، حسگرهای اینترنت اشیا، موتورها، پمپ‌ها و غیره باشد.
با یک سلسله‌مراتب دارایی شفاف مانند این، جمع‌آوری داده‌ها در سیستم‌ها و تجهیزات به صورت یکپارچه و در قالبی مشترک انجام می‌شود. استاندارد ایزو ۱۴۲۲۴ مشخص می‌کند که چه داده‌هایی باید در هر سطح از سلسله‌مراتب جمع‌آوری شوند؛ این داده‌ها می‌تواند شامل نرخ خرابی، زمان تعمیر و انواع نگهداشت صورت‌گرفته باشد. با تعریف و استفاده از یک درخت تجهیز استاندارد و داده‌های شفاف، تیم‌ها می‌توانند سنجه‌های قابل اعتمادی برای مقایسه ایجاد کنند.
این امر به سازمان‌ها اجازه می‌دهد تا عملکرد دارایی‌های خود را پایش کرده و آن‌ها را با استانداردهای صنعتی مقایسه کنند. همچنین پیش‌بینی و جلوگیری از خرابی‌ها را آسان‌تر می‌کند، زیرا سلسله‌مراتب دارایی‌های فیزیکی، فرایند ردیابی و تحلیل رویدادهای نگهداری و تعمیرات را ساده‌تر می‌سازد.
هرچند استاندارد ایزو ۱۴۲۲۴ ساختاری عالی برای سلسله‌مراتب دارایی و مدیریت دارایی‌های فیزیکی فراهم می‌کند، تیم‌ها همچنان به سیستم یا ابزاری نیاز دارند تا سلسله‌مراتب خود را به صورت دیجیتالی پایش و سازماندهی کنند. این کار معمولاً از طریق نرم افزار مدیریت دارایی های فیزیکی (EAM) یا نرم افزار نگهداری و تعمیرات (CMMS) انجام می‌شود.
ایجاد یک درخت تجهیز با استفاده از سیستم CMMS
ایجاد سلسله‌مراتب دارایی یا درخت تجهیز در یک سیستم CMMS با طراحی یک ساختار پایه‌ای برای تجهیزات آغاز می‌شود. روش‌های مختلفی برای ایجاد درخت تجهیز در CMMSها وجود دارد. در یک ساختار سلسله‌مراتبی از بالا به پایین، ساختار می‌تواند به صورت زیر باشد:
- سطح واحد صنعتی یا کارخانه: بالاترین سطح که ممکن است شامل چندین کارخانه باشد، اگر شرکت در مکان‌های مختلف فعالیت داشته باشد.
- سطح بخش: بخش‌ها یا حوزه‌های عملکردی مختلف (مانند تولید، کنترل کیفیت، نگهداشت).
- سطح سیستم: سیستم‌های اصلی در هر بخش (مانند سیستم‌های نوار نقاله یا تهویه مطبوع).
- سطح دارایی: تجهیزات یا دستگاه‌های جداگانه‌ای که هر سیستم را تشکیل می‌دهند، همراه با ویژگی‌های منحصر به فرد آن‌ها (مانند سطح بحرانیت دارایی، شماره سریال، شناسه دارایی و غیره).
- سطح اجزا: قطعات خاص دارایی، مانند موتورها، پمپ‌ها، تسمه‌ها و پنل‌های کنترل.
این ساختار سازمان‌یافته به تیم‌های نگهداری و تعمیرات کمک می‌کند تا نیازهای مربوط به نگهداشت تجهیزات را از سطح کلی کارخانه به اقدامات خاص به سطح دارایی یا اجزا کاهش دهند و اطمینان حاصل کنند که هر لایه به طور موثری مدیریت می‌شود.
برخی از سیستم‌های CMMS نیز قوانین از پیش تعریف‌شده‌ای برای تنظیم سلسله‌مراتب دارایی دارند که این فرایند را ساده‌تر می‌کند.
مثال ساخت یک درخت تجهیز در نرم‌افزار CMMS
فرض کنید یک تکنسین در یک کارخانه بطری‌سازی اعلان هشداری آنلاین از طریق نرم افزار CMMS سازمان دریافت می‌کند که مشکلی در نوار نقاله خط تولید بطری‌سازی وجود دارد و به درستی کار نمی‌کند. با استفاده از ساختار درخت تجهیز در داخل سیستم:
- تکنسین می‌تواند از سطح سایت یا کارخانه شروع کند و به سرعت به سطح بخش، که در اینجا منطقه بسته‌بندی است، رفته و سپس به سطح سیستم برود، که در این مثال سیستم خط بطری‌سازی است، و نوار نقاله بطری‌سازی را که سطح دارایی است پیدا کند.
- در داخل نوار نقاله بطری‌سازی، می‌توانند به سطح اجزا بروند و اجزای خاصی مانند موتور یا تسمه لاستیکی روی نوار نقاله را که ممکن است باعث مشکل شده باشند شناسایی کنند. در سیستم‌هایی مانند این، قطعات ممکن است پس از استفاده طولانی مدت فرسوده شوند.
این سلسله‌مراتب ساختارمند در CMMS کار را برای تیم‌های نگهداشت آسان‌تر می‌کند تا مسائل و مشکلات را شناسایی نموده، مشکلات را از هم تفکیک کنند و تعمیرات لازم را به شکل کارآیی انجام دهند” بدون آنکه وقفه‌ای در کار ایجاد شود. این امر همچنین باعث پایش داده‌های تاریخی تجهیزات می‌شود، به طوری که تیم‌های نگهداری و تعمیرات می‌توانند تعمیرات انجام‌گرفته در گذشته را در هر سطح تحلیل کنند تا عملکرد بهینه‌تری داشته باشند. اطمینان از اینکه قوانین نام‌گذاری دارایی‌ها واضح و یکسان باشند، به یافتن آسان‌تر اطلاعات در داخل سیستم نرم‌افزاری نگهداری و تعمیرات کمک می‌کند.
بهروش‌های نام‌گذاری در ساختار درخت تجهیز
نام‌گذاری سلسله‌مراتب دارایی‌ها برای حفظ یکپارچگی، بهبود ناوبری و تسهیل ارتباطات در تیم شما ضروری است. در این بخش بهر‌وش‌هایی برای خلق یک الگوی نام‌گذاری شفاف و کاربردی برای سلسله‌مراتب دارایی‌ها در یک سیستم CMMS آورده شده است:
- استانداردسازی نام‌گذاری در تمام سطوح درخت تجهیز
- استفاده از نام‌های توصیفی اما مختصر
- گنجاندن کدهای موقعیت
- استفاده از کدهای مبتنی بر عملکرد
- مشخص کردن نوع تجهیزات و شماره‌گذاری شناسه‌ها
- اجتناب از استفاده از کاراکترهای خاص
- مستندسازی قوانین نام‌گذاری و آموزش کارکنان
- مشخص کردن اطلاعات سازنده یا مدل در صورت لزوم
- اولویت‌بندی شناسه‌های منحصر به فرد برای تجهیزات بحرانی
در نهایت، اما قطعاً نه کم‌اهمیت‌تر از سایر مراحل، نکته دهم به این موضوع تأکید می‌کند که همواره تمام تیم نگهداشت و عملیاتی خود را در فرایند تدوین و توسعه نام‌گذاری دارایی‌ها دخیل کنید. این موضوع به دو دلیل اصلی اهمیت دارد:
- وقتی یک تکنسین به کد یک دارایی نگاه می‌کند، دقیقاً بداند که آن دارایی چیست.
- ارتباطات بین تیم‌های نگهداشت و عملیات ساده‌تر شود و در نتیجه زمان هر دو تیم هنگام بروز مشکل صرفه‌جویی شود.
درک رابطه والد-فرزندی در سلسله‌مراتب دارایی‌های فیزیکی
در مدیریت دارایی‌ها، رابطه والد-فرزندی به ساختاری سلسله‌مراتبی اشاره دارد که در آن یک دارایی والد، دارایی‌ای سطح بالاتر یا پیچیده‌تر است که شامل یک یا چند تجهیز فرزند می‌شود.
رابطه والد-فرزندی در درخت تجهیز
تصویر بالا رابطه والد-فرزندی را به صورت بصری نشان می‌دهد. دارایی والد همیشه در بالاترین سطح قرار دارد و می‌تواند چندین دارایی فرزند داشته باشد، اما هر دارایی فرزند تنها به یک والد اختصاص دارد. جدول زیر به شما کمک می‌کند تفاوت بین این دو را در سلسله‌مراتب دارایی‌ها یا همان درخت تجهیز درک کنید:
جدول مقایسه رابطه والد فرزندی در درخت تجهیز
رابطه والد-فرزندی دارایی‌های فیزیکی یا تجهیزات چندین مزیت دارد که بارزترین آن‌ها بهبود پایش تجهیزات و برنامه‌ریزی نگهداشت است. با این حال، این رابطه همچنین روشی منحصر به فرد برای سازماندهی سلسله‌مراتب دارایی‌ها ارائه می‌دهد. در این حالت، نمای واضحی از وابستگی‌ها و سازماندهی دارایی‌ها فراهم می‌آورد. این امر باعث می‌شود که برنامه‌ریزان نگهداری و تعمیرات راحت‌تر داده‌های خود را مشاهده کرده و آن‌ها را در سطوح والد و فرزند تجزیه و تحلیل کنند تا تصمیم‌گیری بهتری انجام دهند.
نحوه ایجاد و نگهداری درخت تجهیز در یک کارخانه تولیدی
ایجاد درخت تجهیز یا سلسله‌مراتب دارایی‌ها اولین قدم است؛ اما نگهداری مؤثر از آن وظیفه‌ای مستمر است که به دقت و بروزرسانی مداوم نیاز دارد. در اینجا برخی از گام‌هایی که برای اطمینان از دقت و مفید بودن سلسله‌مراتب دارایی‌ها در طول زمان لازم است آورده شده است:
۱. استانداردسازی قوانین نام‌گذاری تجهیزات
یک سیستم نام‌گذاری منسجم برای تجهیزات، سیستم‌ها و اجزا به ساده‌تر شدن ناوبری و جستجو کمک می‌کند. نام‌گذاری استاندارد همچنین به تیم‌ها این امکان را می‌دهد که با اطمینان به اطلاعات لازم دسترسی پیدا کنند و از ایجاد ابهام در شناسایی تجهیزات جلوگیری می‌کند.
۲. آموزش تیم‌های نگهداشت در استفاده از نرم‌افزار CMMS
آشنایی اعضای تیم با ساختار سلسله‌مراتب دارایی‌ها در سیستم CMMS اهمیت زیادی دارد. باید اطمینان حاصل کرد که تمام اعضای تیم قادر به استفاده مؤثر از سیستم هستند و نحوه ناوبری و تعامل با داده‌های دارایی‌ها برای آن‌ها کاملاً واضح باشد. این آموزش می‌تواند شامل برگزاری دوره‌های آموزشی منظم و آموزش‌های داخلی باشد.
۳. انجام ممیزی‌های منظم
بازبینی‌های دوره‌ای از سلسله‌مراتب دارایی‌ها برای اطمینان از دقت داده‌ها ضروری است. ممیزی‌ها می‌توانند شامل بررسی فهرست دارایی‌ها، اطمینان از ثبت به‌موقع تغییرات و بروزرسانی‌های آن‌ها، و ارزیابی مؤثر بودن سلسله‌مراتب در تحلیل‌های نگهداشت و عملکرد باشد. این اقدام به‌ویژه زمانی ضروری است که کارخانه تغییرات عمده‌ای در تجهیزات یا فرایند‌های خود داشته باشد.
۴. یکپارچه‌‌سازی داده‌ها در سراسر بخش‌ها
یکپارچگی داده‌ها در سراسر بخش‌های مختلف کارخانه برای بهبود روند نگهداری و تعمیرات بسیار مهم است. باید اطمینان حاصل کرد که سیستم CMMS با سیستم‌های سایر بخش‌ها مانند تأمین، مالی و تولید یکپارچه باشد تا تصویری جامع از عملکرد دارایی‌ها و هزینه‌ها ارائه دهد. این یکپارچگی به تصمیم‌گیری بهتر و مدیریت بهینه منابع کمک می‌کند.
۵. استفاده از نظرات و بازخورد‌های تکنسین‌ها
کارکنان نگهداری و تعمیرات که در خط تولید و یا در برخورد مستقیم با دارایی‌ها هستند، می‌توانند اطلاعات بسیار مفیدی برای بهبود سلسله‌مراتب دارایی‌ها ارائه دهند. دریافت بازخورد از تکنسین‌ها می‌تواند به شناسایی مشکلات یا پیچیدگی‌های عملی که در استفاده روزانه از سیستم ایجاد می‌شود، کمک کند. این اقدام به بهبود فرایند‌ها و تسهیل دسترسی به اطلاعات در سیستم کمک خواهد کرد.
۶. برنامه‌ریزی برای گسترش و به‌روزرسانی درخت تجهیز
درخت تجهیز یا همان سلسله‌مراتب دارایی‌ها نباید تا ابد ثابت بماند. به‌روزرسانی‌های مداوم باید برای افزودن دارایی‌های جدید، حذف دارایی‌های قدیمی و انجام اصلاحات در ساختار سلسله‌مراتب انجام شود. با گسترش کارخانه یا تغییرات در تولید، ممکن است نیاز به تغییر در ساختار درختی تجهیزات برای سازگاری با تجهیزات جدید و فرایند‌های به‌روز باشد.
۷. استفاده از ابزارهای پیشرفته تحلیل داده‌ها
با استفاده از ابزارهای تحلیل پیشرفته در سیستم CMMS کارخانه می‌توان از داده‌های جمع‌آوری شده برای پیش‌بینی مشکلات، تحلیل روندها و بهینه‌سازی فرایند‌های نگهداری و تعمیرات استفاده کرد. این ابزارها کمک می‌کنند تا تیم‌های نگهداشت بتوانند به سرعت مسائل را شناسایی کرده و از بروز مشکلات احتمالی جلوگیری کنند.
۸. توجه به الزامات ایمنی و استانداردها
در نگهداری ساختار درختی تجهیزات باید به الزامات ایمنی و استانداردهای صنعتی نیز توجه کرد. اطمینان از اینکه هر دارایی یا تجهیز و جزء مرتبط با آن مطابق با استانداردهای ایمنی و کیفیت باشد، به کاهش ریسک‌ها و جلوگیری از حوادث در محل کار کمک می‌کند.
