با وجود اینکه هریک از رویکردهای نگهداشت مزایایی به همراه دارند. بعضی از آنها مقرون بهصرفهتر هستند؛ بنابراین بهتر است به یک رویکرد تکیه نکنید و برای هر قطعه از تجهیزات بهترین شیوه نگهداری و تعمیرات را انتخاب کنید. مرحله اصلی نگهداری و تعمیرات مبتنی بر قابلیت اطمینان انتخاب استراتژی درست است.
فهرست مطالب
نگهداری و تعمیرات مبتنی بر قابلیت اطمینان (RCM) چیست؟
نگهداشت مبتنی بر قابلیت اطمینان (Reliability Centered Maintenance – RCM) یکی از استراتژی‌های نگهداشت است که از بهینه‌ترین روش‌ها برای حفظ تجهیزات استفاده می‌کند. این استراتژی اساساً تحلیلی جامع برای کمک به افزایش قابلیت اطمینان دارایی‌های فیزیکی سازمان همراه با کاهش هزینه‌ها است. همچنین این تحلیل شامل ارزیابی علل شکست(خرابی) تجهیزات، بررسی قطعات مورد نیاز و بحرانی بودن هر دارایی و سایر عوامل است.
بیش از ۸۰ درصد از خرابی یا شکست تجهیزات به‌طور تصادفی رخ می‌دهند و این اتفاق اگر استراتژی‌های نت مبتنی بر زمان‌بندی را کاملاً بی‌فایده نسازد حداقل این است که آنها را غیر‌بهینه می‌سازد.
۷۸ درصد از شرکت‌هایی که از نرم‌افزار CMMS برای مدیریت دارایی‌ها استفاده می‌کنند، شاهد پیشرفت‌هایی در طول عمر تجهیزات هستند و و افزایش قابلیت اطمینان تجهیزات و دارایی‌های خود هستند.
نت مبتنی بر قابلیت اطمینان در مقابل نت پیشگیرانه
از آن‌جا که مزایای نت پیشگیرانه شامل افزایش طول عمر تجهیزات، کاهش مصرف انرژی و خطاهای غیرمنتظره کمتری می‌باشد؛ نگهداشت پیشگیرانه و نگهداشت مبتنی بر قابلیت اطمینان اغلب به اشتباه یکی تلقی می‌شوند. با اجرا شدن نت مبتنی بر قابلیت اطمینان برای هر دارایی در یک مجموعه هزینه‌های نگهداری و تعمیرات بیشتر می‌شود. اما از آن‌جایی که نت پیشگیرانه به مانند نت مبتنی بر قابلیت اطمینان ماهیت گزینشی و بهگزین ندارد می‌تواند بر خلاف نت مبتنی بر قابلیت اطمینان بسیار ناکارآمد باشد.
استراتژی نت مبتنی بر قابلیت اطمینان با تخصیص فعالیت‌های منحصر‌به‌فرد نگهداشت به تک تک دارایی‌های فیزیکی (تجهیزات) باعث کاهش ناکارآمدی‌ها می‌شود. هر تجهیز قبل از اینکه یک نوع نگهداشت برایش تعریف شود کاملا تحت نظر و بررسی قرار می‌گیرد؛ که در بعضی موارد ممکن است به عنوان نگهداشت پیشگیرانه تلقی شود.
نت مبتنی بر قابلیت اطمینان کجا با نگهداشت پیشگیرانه و پیش‌بینانه همخوانی دارد؟
با وجود اینکه استراتژی نگهداشت مبتنی بر قابلیت اطمینان شبیه سیستم نگهداشت پیش‌بینانه و پیشگیرانه نیست، اما از استراتژی های PM (پیشگیرانه) و PdM (پیش‌بینانه) بهره خواهد برد. به خاطر داشته باشید RCM فرایندی برای تجزیهوتحلیل دلیل خرابی‌های تجهیزات و شناسایی استراتژی مناسب برای رفع آن خرابی‌ها است. گاهی بهترین راهکار برای رفع نوع معینی از خرابی، کمک گرفتن از نگهداشت‌های پیشگیرانه و نگهداشت پیش‌بینانه است. در واقع هدف RCM شناسایی این مسئله و اجرایی کردن آن است.
شایان ذکر است PM و PdM همیشه کارایی ندارند. مثلا اگر دارایی کم ریسک باشد یا دارایی‌ها آنقدر قدیمی باشند که برای نظارت و بازرسی منظم مقرون به صرفه نباشند؛ در این صورت، دیگر استراتژی‌های نگهداشت جایگزین بهتری هستند.
نرم افزار نگهداری و تعمیرات پگاه آفتاب
چگونه نگهداشت مبتنی بر قابلیت اطمینان ضعیف بر کسب‌و‌کار تاثیر می‌گذارد؟
در نهایت، هدف RCM این است که این اطمینان را به وجود اورد که وظایف نگهداشت، کارآمد و موثر هستند. همچنین کاهش هزینه ها و در عین حال حفظ قابلیت اطمینان از دیگر اهداف RCM است. اگر نگهداری ضعیفی داشته باشید ممکن است با مشکلات زیر روبه‌رو شوید.
افزایش مدت زمان خاموشی (downtime)
هرچه ماشین‌آلات شما کمتر قابل اعتماد باشند، احتمالاً زمان خاموشی بیشتری خواهید داشت که به دنبال آن ازکارافتادگی‌های بیشتر و حتی مدت زمان بیشتری صرف نگهداری و تعمیرات و کارهای روتین می‌شود. اگر برنامه‌ریزی ضعیفی بر برنامهٔ نگهداری و تعمیرات شما حاکم باشد، ممکن است حتی وظایف برنامه‌ریزی‌شدهٔ معمول هم باعث افزایش زمان خاموشی‌ها شود.
از دست رفتن سود
شرکت‌هایی که نمی‌توانند با حداکثر ظرفیت کار کنند به دلیل کاهش بهرهوری، سود خود را از دست می‌دهند. هرچه از کارافتادگی تجهیزات بیشتر باشد، تجهیزات در دسترس کمتری خواهیم داشت که در ننتیجه منجر به کاهش درآمد می‌شود. علاوه بر این، با افزایش هزینه‌های نگهداشت نیز ممکن است سود کاهش یابد، چرا که احتیاج به تعمیرات پرهزینه‌تر می‌باشد و دیگر قعالیت‌های نت پیشگیرانه (PMها) کمتر موثر هستند.
ناامن‌سازی محیط کار
ماشینآلاتی که در اوج کارایی (عملکرد) خود فعالیتی ندارند، نه تنها با هزینه بیشتری به کار ادامه می‌دهند، بلکه ممکن است خطرات ایمنی برای محیط کار به همراه داشته باشد. نقص یا خرابی ناگهانی تجهیزات سنگین می‌تواند برای ایمنی کارمندانی که در همان اطراف مشغول به کار هستند تهدیدآور باشد. همچنین، اگر نگهداری و تعمیرات به درستی برنامه‌ریزی نشده باشد، اجرای تعمیرات و وظایف PM تهدید بیشتری به همراه خواهد داشت.
استهلاک سریع دارایی‌ها
تجهیزاتی که برنامهٔ نگهداشت ضعیفی دارند، زود‌تر از کار میافتند و امیدی به زندگی (چرخهٔ عمر) آنها کاهش می‌یابد. این موضوع به دلیل این که دارایی‌ها باید به دفعات جایگزین یکدیگر شوند، باعث استهلاک سریع و افزایش هزینه‌های دارایی‌ها می‌گردد.
کاهش زمان تولید
قابلیت اطمینان ضعیف تجهیزات برابر با تولید ضعیف است. در چنین وضعیتی تجهیزات بیشتر خراب می‌شوند، وظایف نگهداری و تعمیرات بیشتر طول می‌کشد، و ماشین ها ممکن است در صورت کارکرد نیز با حداکثر ظرفیت کار نکنند.
بیشتر بخوانید: استاندارد NORSOK Z008 (نگهداشت مبتنی بر ریسک و طبقه‌بندی پیامد‌ها)
معیارهای ارزیابی نت مبتنی بر قابلیت اطمینان
نگهداری و تعمیرات مبتنی بر قابلیت اطمینان شامل تجزیه و تحلیل کامل حالات، بحرانیت و تاثیر خرابی برای هر دارایی است. این تجزیه و تحلیل به سؤالات مهمی در مورد هدف تجهیزات، الزامات عملکرد و تأثیر آن بر سیستم به عنوان یک کل پاسخ می‌دهد.
۹ سوال رایج که درمورد نگهداری مبتنی بر قابلیت اطمینان پرسیده می‌شود.
با پاسخ دادن به سوالهای زیر راحتتر می توانید برای هریک از دارایی‌های خود نوع نگهداری و تعمیرات مناسبی را انتخاب کنید.
- هدف (کارکرد اصلی) و استانداردهای عملکرد آیتم‌ها چیست؟
- چه مسیرهایی باعث شکست در اجرای هدف آیتم (کارکرد اصلی) می‌شود؟
- چه رخداد‌هایی باعث هر شکست (خرابی) می‌شود؟
- بر اثر هر شکست (خرابی) چه رخداد‌هایی رخ می‌دهد؟
- هر شکست چگونه بر کل سیستم اثر می‌گذارد؟
- احتمال وقوع هر شکست چقدر است؟
- برای پیشگیری از وقوع شکست و یا کاهش تاثیر آن چه کارهایی را می‌توان انجام داد؟
- هزینه اقدامات پیشگیرانه چطور بر سودآوری تاثیر می‌گذارند؟
- اگر نتوانستیم از شکست پیشگیری کنیم چه اقداماتی باید انجام شوند؟
شش گام در پیاده‌سازی نت مبتنی بر قابلیت اطمینان (RCM)
اجرای استراتژی RCM فرایندی چند مرحله‌ای است و فرایندی نیست که بخواهید آن را پرشتاب و با عجله پیش ببرید. به کمک گام‌های زیر می‌توانید نت مبتنی بر قابلیت اطمینان را در سازمان خود پیاده سازی کنید.
۱. شناسایی تجهیزات و ماشین‌آلات ارزشمند
ابتدا مهترین قطعه‌ٔ تجهیزات در نگهداشت را مشخص کنید. این کار شامل انجام تحلیل بحرانیت (criticality analysis ) برای هر دارایی است تا مقایسه‌ای در مورد میزان جدی بودن شکت و فراوانی آن شکست (failure’s frequency) را به دست دهد. در این مسیر، دارایی‌ها را می توان بر اساس ریسک و تأثیر کلی آن بر فرایند‌ها اولویت‌بندی کرد.
۲. شناسایی علل شکست
زمانی که دارایی‌ها را اولویت بندی کردید، مسیرهایی که ممکن است هر دارایی را با شکست مواجه کند به همراه دلایلش مشخص کنید. برای روشن‌تر شدن این موضوع نگاهی به داده‌های گذشته یا تحلیل علل ریشه‌ای (RCA) بیاندازید تا میزان شکست‌های معمول هر قطعه از تجهیزات را کاهش دهید.
نکته: استفاده از یک سیستم CMMS می‌تواند با ثبت و ساخت خودکار دستور‌کارها، گزارش‌ها و داده‌ها برای هر قطعه از تجهیزات، به شما در این مرحله کمک کند.
۳. ثبت اجزای شکست
وقتی که نوع شسکت و علت ریشه‌ای بروز آن مشخص شد، آنها را برای اهداف برنامه‌ریزی‌شده در جایی ثبت کنید. ثبت این موارد به صورت نوشتاری و یا وارد کردنشان در یک پایگاه داده (به صورت پیوست به دارایی در نرم‌افزار CMMS) برای اقدامات بعدی کارساز است.
۴. پیدا کردن راهکارهای بهینه توسط تیم‌های مهندسی یا نگهداشت
بعد از شناسایی علت شکست هر قسمت از تجهیزات، برای رفع آن راهکارهای مناسبی پیدا کنید .درواقع ببینید چه نوعی از نگهداشت برای هر دارایی مناسب است. از جمله استراتژی های نگهداشت:
- نت واکنشی – بهترین رویکرد برای آیتم‌های غیرحیاتی و یا کوچک
- نت پیشگیرانه – مناسب برای آیتم‌هایی با الگوهای شکست قابل تشخیص
- نت مبتنی بر شرایط (CBM) – مناسب برای دارایی‌هایی که در معرض فرسودگی نیستند یا تصادفی از کار می افتند
- نت پیش‌بینانه – مناسب برای دارایی‌های بسیار حیاتی با الگوی شکست اتفاقی
۵. تعیین راهکار بهینه
با انتخاب راهکاری مناسب برای هر دارایی، زمان اجرایی ساختن آن می‌رسد. برنامه‌ریزان نگهداشت مواردی از قبیل چهارچوب‌های زمانی، تجهیزات مورد نیاز (مانند حسگرها) اقلام موجودی انبار، قطعات یدکی و سایر جزئیات را در برنامه نگهداشت دارایی مشخص و پس از تکمیل این موارد، طرح مورد نظر اجرا می‌شود.
نکته: بهتر است اجرای استراتژی‌های جدید نگهداری و تعمیرات را تنها با اعمال بر روی یک تجهیز آغاز کنید. به این ترتیب می‌توانید بدون تغییر ناگهانی فرهنگ کار یا صرف هزینه‌های هنگفت اولیه تیم خود را با استراتژی‌های جدید سازگار کنید.
۶. کنترل نتایج در طول کار به منظور حصول پیشرفت
با گذشت زمان، باید نتایج اقدامات نت مبتنی بر قابلیت اطمینان خود را ثبت و پیگیری کنید. همانطور که داده‌هایی درمورد عملکرد دارایی و تاثیر برنامه‌های نگهداشت جمع آوری می‌کنید، می‌توانید برای بهبود نتایج و پربازده‌سازی هزینه های آتی تنطیماتی نیز تعریف کنید.
نتیجه‌گیری
بنابراین برای کاهش هزینه‌های نگهداشت و به کارگیری نوع درستی از نگهداشت برای دارایی‌های فیزیکی، نت مبتنی بر قابلیت اطمینان انتخاب مناسبی است. به‌جای استفاده از یک نوع نگهداشت واحد در تمام واحد صنعتی خود، می‌توانید از نت مبتنی بر قابلیت اطمینان برای هدفمندسازی، شخصی‌سازی و کارآمدتر کردن نگهداری و تعمیرات خود استفاده کنید . این استراتژی نگهداشت پیشاپیش نیازمند منابع مشخصی هست اما این قابلیت را دارد که برنامه نگهداشت شما را به عملیاتی در کلاس جهانی تبدیل کند.
سوالات متداول در مورد نت مبتنی بر قابلیت اطمینان
۱. بهترین شاخص‌های کلیدی عملکرد برای ارزیابی عملکرد تیم نگهداشت چیست؟
بهترین KPIها برای پیگیری عملکرد برنامه نگهداشت، مواردی از قبیل PMP (درصد فعالیت‌های نت با‌برنامه نسبت به فعالیت‌های بدون برنامه)، زمان پاسخگویی به تعمیرات و دستور‌کارها، تعداد وظایف نت واکنشی برای هر ماشین یا تجهیز، میزان انطباق با برنامهٔ زمانی، بکلاگ نگهداشت و تاخیرهای بوجود آمده در انجام اقدامات نگهداشت می باشند.
۲. برای برقراری تعادل حجم کاری نگهداشت در مجموعه خود چه نکاتی را پیشنهاد می‌کنید؟
نگاه دقیق به شیوه‌های برنامه‌ریزی، هماهنگی با کارکنان و ارزیابی نیازهای کارکنان، به طور کلی به شما در متعادل سازی حجم کاری نگهداشت کمک می‌کند. اتخاذ یک رویکرد کل نگر به شما کمک می‌کند تا در نحوه پیشبرد کار تصمیم‌های آگاهانه‌ای بگیرید.
۳. گرایش‌های عمده در مدیریت تاسیسات چیست؟
ترند‌های فعلی در مدیریت تاسیسات شامل اینترنت اشیا (IoT) به همراه فناوری هوشمند، تصمیمات مبتنی بر داده،هوش مصنوعی (Artificial Intelligence) و اتوماسیون و قابلیت استفاده بر روی وسایل همراه (موبایل و تبلت) م باشد. فناوری‌های جدید حجم زیادی از داده ها را در اختیار مدیران مجموعه قرار می دهد که در نتیجه مدیریت دقیق تر و و چابک‌تر تاسیسات را به همراه خواهد داشت..
۴. بزرگترین اشتباهات مدیران یک مجموعه چه می‌تواند باشد؟
بزرگترین اشتباهات مدیران، کنترل نداشتن بر بودجه، عدم توجه به کارمندان، مدیریت نادرست موجودی قطعات و مواد است که می‌توان آنها را با تمرکز بر صرف کارآمد و موثر هزینه‌ها، همکاری تیمی و شیوه‌های یکپارچه مدیریت موجودی حل کرد.
۵. آیا بیش از حد (یا خیلی کم) برای فعالیت‌های نگهداری و تعمیرات هزینه می‌کنیم؟
از میان راه‌های گوناگون برای تشخیص صرف هزینهٔ مناسب برای نگهداری و تعمیرات یکی این است که کل هزینه‌های نگهداشت را برآورد کنید و آنها را با هزینه‌های جایگزینی تمام دارایی‌های فیزیکی واحد صنعتی خود مقایسه کنید (ارزش جایگزینی). بهترین تخمین حدودا ۲ الی ۳ % است.
۶. هشت نوع هدررفت در شیوهٔ مدیریت ناب شش سیگما کدام هستند؟
در مدل مدیریت ناب شش سیگما ۸ نوع هدررفت با نام اختصاری DOWNTIME مطرح شده است که هر حرف به ترتیب شامل موارد زیر است:
- معایب – Defects
- تولید بیش از حد – Overproduction
- انتظار – Waiting
- استعدادهای بکارگرفته‌نشده – Non-utilized talent
- انتقال – Transportation
- موجودی – Inventory
- حرکت – Motion
- پردازش اضافی – Extra processing
۷. چه پیشرفتهای شغلی در انتظار کارشناس‌های فنی نگهداشت است؟
کارشناس‌های فنی سیستم نگهداشت می‌توانند به سمت سرپرست ارتقا پیدا کنند. برای افزایش شانس این ارتقاء شغلی می‌توانند گواهینامه کسب کنند و برای یادگیری مهارت‌های جدید دوره های کارآموزی را بگذرانند.
۸. چگونه می‌توان ضمن حفظ کارایی تجهیزات، در هزینه‌های نگهداری و تعمیرات پیشگیرانه صرفه‌جویی کرد؟
با بهینه‌سازی برنامه‌های نگهداشت، پیگیری KPIها، نظارت بر تجهیزات، آموزش کارمندان و پیاده‌سازی استراتژی‌های مختلف نگهداشت، نت پیشگیرانه کارآمدتر می‌شود.
۹. اشتباهات رایج در نگهداشت پیشگیرانه کدامند؟
رایج‌ترین اشتباه‌ها در برنامه‌های «نگهداشت پیشگیرانه» مربوط به برنامه‌ریزی، مطابقت زمان‌بندی برنامه و بکارگیری ضعیف روش‌ها یا تکنولوژی‌های جدیدی مانند «نرم‌افزار CMMS» است.
۱۰. رایج ترین شکست‌ها در استقرار نرم‌افزار CMMS کدامند؟
از اشتباهات رایج می‌توان به برنامه‌ریزی ضعیف, مشکل راه‌اندازی، آموزش ناکافی و استفاده از داده‌های بی‌ارزش نام برد.
۱۱. چگونه نرخ بازگشت سرمایهٔ استراتژی نت مبتنی بر قابلیت اطمینان را محاسبه کنم؟
کوتاه‌ترین، سریع‌ترین و قابل اعتمادترین راه این است که سود یا بازده سرمایه‌گذاری را تقسیم بر هزینه سرمایه‌گذاری کنید و نتیجه به دست آمده به صورت درصد یا نسبت به دست می آید. با این حال، این عدد مقدار قابل توجهی از بازده سرمایه‌گذاری، که ممکن است شرکت‌ها به دست آورند را بیان نمی‌کند. [این کار] بازخوردهایی مانند رضایت کارکنان، محیط کاری بهتر و سایر مزایای غیرملموس قابلیت اطمینان را نشان نمی‌دهد. و ممکن است توجیه آن برای بقیه کارکنان شرکت سخت باشد.
حال به مزایای این موارد نگاهی بیاندازیم و ببینیم شرکت‌ها چگونه می‌توانند این موارد غیر قابلملموس را به فرمول اضافه کنند تا به تلاشهای جدید یا بهبود قابلیت اطمینان کمک کند.
بیشتر بخوانید: راهنمای کامل انتخاب استراتژی مناسب نگهداری و تعمیرات
تمام مزایای قابلیت اطمینان
مزایای غیرملموس (نامشهود) و دیگر مزایای قابلیت اطمینان تنها زمانی قابل شناسایی هستند که سازمان به معنای واقعی کلمه برای آن وقت بگذارد و به صورت عملی به دنبال پاسخ‌های روشن بروند.
سازمان‌ها می‌توانند این بررسی را به کمک چهار گام زیر موشکافی کند:
- تصمیمات را با حساب و کتاب پیش ببرید
- تلاش های نگهداشت را روی حالت‌های خاص خرابی و وظایفی که قادر به رفع آنها هستند متمرکز کنید.
- به هزینه چرخه عمر تجهیز نگاه کنید و از آن در تصمیم‌گیری‌های خود استفاده کنید
- به دنبال ابداعات و ابتکاراتی نو باشید که نتایج اولیهٔ کمی نداشته باشند.
بررسی قابلیت اطمینان در اثربخشی کلی تجهیزات (OEE)
در نهایت تنها در صورتی این استراتژی به کار می‌آید که بررسی اثربخشی کلی تجهیزات (OEE) و صحبت با تکنیسین‌ها و کارشناسان نگهداشت خود را در فرایند بگنجانید. ارزیابی مدت زمان خاموشی تجهیزات هم ممکن است بخشی از این استراتژی باشد.
بسیاری از شرکت ها این مرحله را فراموش می‌کنند. اما با ایت حال آیا در نهایت این اعداد و ارقام هستند که همه چیز را تغییر می‌دهند؟ متأسفانه وقتی پای انسان ها در میان است، اعداد، داده‌ها و آمار‌ها هرگز داستان کامل را بیان نمی‌کنند.
این مراحل مهم را فراموش نکنید : قبل از اینکه اعداد خود را نهایی کنید، تجهیزات خود را بررسی و با کارکنان خود صحبت کنید و بازده سرمایه‌گذاری قابلیت اطمینان خود را کشف کنید.
ترجمه: شهره خشکباری
